Agnieszka Pajączkowska – Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii

Agnieszka Pajączkowska z fotografki z „Wędrownego Zakładu Fotograficznego” przerodziła się w wytrawną badaczkę chłopskiej fotografii. Ale „Nieprzezroczyste” to jednocześnie i esej, i reportaż i mnóstwo literackich fantazji.

Bo jak opisać całe życie człowieka na podstawie jednej zachowanej fotografii? Bez daty, bez autora, często z osobą, o której nikt już nie pamięta. Stąd i Agnieszka Pajączkowska przyglądając się odnalezionym, podarowanym czy zarchiwizowanym zdjęciom nadaje im nowe znaczenia, ale też obala pozory, jakie fotografia jako taka może wywoływać u oglądającego. I cały czas podkreśla, że świat wsi zapisany na tych zdjęciach często był światem udawanym, aspirującym. Stąd zbiory odzieży, butów i torebek wędrujące razem z wędrownym fotografem.

W „Nieprzezroczystych” autorka często odwiedza różne rejony Podlaskiego. Jest w Mężeninie, gdzie przed II wojną światową zjeżdżali się latem członkowie Polskiego Towarzystwa Teozoficznego, a po wojnie w lasach kryli się „żołnierze wyklęci”. I też mają swoje fotografie! Odwiedzając wsie opisuje zbrodnie Polaków na Żydach, Ukraińców mordujących Polaków, zbydlęcenie sowieckiej armii – fotografie stają się pretekstem do zdemitologizowania patriotycznej wersji historii, ale też przybliżają postać Józefa Ulma – męczennika Kościoła katolickiego i… zapalonego fotografa.

Podróżując przypadkowo odkrywa Teodozję Podolak, jedną z nielicznych chłopskich fotografek. Dzięki odkryciom białostoczan wypełniających albom.pl archiwalnymi zdjęciami odkrywa zdjęcia Jerzego Kostko z Kleszczel, pochodzący z Sejn Marcin Pawlukiewicz pomaga trafić na zdjęcia Stefana Malinowskiego, który na festiwal młodzieży w 1955 roku pojechał wraz z kolegą syrenką – autem na jakie mało kogo i w mieście było stać. Trafia też do Michałowa, do Pracowni Filmu, Dźwięku i Fotografii Niezbudka, która opracowuje między innymi chłopskie fotografie rodzinne.

Agnieszka Pajączkowska łączy erudycję badaczki ze znakomitym storytellingiem. Jej opowieści-eseje czyta się z prawdziwą przyjemnością, a zdjęcia które nie mają nic wspólnego z wysoką sztuką fotografii artystycznej nagle wzruszają i pobudzają do myślenia. Polecam

#Zjerzonykulturą – Jerzy Doroszkiewicz

Agnieszka Pajączkowska – Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii

Wydawnictwo Czarne