Katarzyna Surmiak-Domańska – Czystka

Życie na Kresach, rzezie na Wołyniu i wymazywanie przeszłości – ilu ludzi po II wojnie światowej w Polsce chciało zapomnieć o przeszłości. Czy dlatego dziś ich potomkowie, jak Katarzyna Surmiak-Domańska nie umieją odnaleźć swoich korzeni?

Nie da się ukryć, że Białystok po wojnie był zupełnie innym miastem niż przed wojną. Połowa ludności, którą stanowili Żydzi, zniknęła, centrum zamieniło się w morze gruzów z cudem chyba ocalałymi świątyniami. I tak oto ludzie ze wsi, którzy lekarza wołali kiedy zachorowało zwierzę, w przypadku ludzi poddając się boskim wyrokom, zamieniali wieś na miasto. I musieli przyjąć miejskie obyczaje, a zatem i wyprzeć się korzeni, przeszłości, wiejskiego rodowodu. Często z rodzin wielodzietnych, gdzie matki i babki nie wiedziały nawet, że w życiu kobiety zdarzają się dni płodne i takie, w które nie powinna zajść w ciążę, sami postanawiali mieć po jednym dziecku. I nie mówili przy nich ani mową z rodzinnych stron, ani nie kultywowali tradycji.

Ale była też inna przyczyna. Ci, którzy przyjechali z Kresów, konkretnie z Wołynia, nosili w sobie głębokie traumy. Wielu widziało śmierć bliskich, istne ludobójstwo zgotowane im przez sąsiadów, znajomych. Bo przed II wojną światową żyli zgodnie, żenili się między sobą, szanowali katolickie, czy prawosławne święta. I nagle łeb podniósł zagorzały nacjonalizm. Do tego dochodziła peerelowska propaganda, która o rzeziach na Wołyniu milczała, bo wszak był to teraz teren Wielkiego Brata. Trudno się dziwić, że części przodków zwyczajnie nie było. Nie mogli przekazać wnukom tradycji, wspomnień, zwyczajów. Nic dziwnego, że wytrawna reporterka postanowiła prześledzić losy własnej rodziny, poznać korzenie, a że od szczegółu przechodzi się do ogółu, nic dziwnego, że pomysł podchwyciło Wydawnictwo Czarne.

„Czystka” to nie tylko archeologia indywidualnej pamięci, to także wnikliwe spojrzenie na swego rodzaju metafizykę Kresów i konfrontacja z brutalną historyczną prawdą. Opowiedziana subiektywnie – wszak dotyczy konkretnej rodziny, ale w mistrzowski sposób.

#Zjerzonykulturą – Jerzy Doroszkiewicz

Katarzyna Surmiak-Domańska – Czystka

Wydawnictwo Czarne