Politechnika Białostocka i Galeria Arsenał stworzyły Cyklarium Słoboda

Słomaki, słowieje, słoploty, czy słowozy wchodzą w skład Cyklarium Słoboda. To nowa, dostępna dla wszystkich przestrzeń, która powstała w ramach współpracy Politechniki Białostockiej z Galerią Arsenał na kampusie Politechniki Białostockiej.

Cyklarium Słoboda to wielofunkcyjna przestrzeń zorganizowana w systemie modułowym, z jednej strony wykorzystująca zastane warunki naturalne, z drugiej architektonicznie zaprojektowana, która składa się z ogrodu biocenotycznego oraz miejsca do odpoczynku. Jest ona elementem podnoszenia świadomości ekologicznej studentek i studentów Politechniki Białostockiej oraz mieszkańców Białegostoku.

– Cieszę się, że Politechnika Białostcka została zaproszona do tego projektu – mówi dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB Rektor Politechniki Białostockiej. – Mamy tu współpracę z bardzo ważną instytucją kultury, w której wykorzystujemy cały potencjał naszej Uczelni. Wiedzę i doświadczenie naszych pracowników, wiedze umiejętności, energię i pasję naszych studentów i potencjał naszego kampusu z dużą częścią zieloną blisko centrum Białegostoku. W projekcie są również uczniowie PLSP w Supraślu, często trafiający w szeregi studentów Politechniki Białostockiej. Tak właśnie działamy – wykorzystując synergię wielu instytucji i osób. Projekt idealnie wpasowuje się w realizację celów zrównoważonego rozwoju – to jest element realizacji strategii politechniki, Moja Zielona Politechnika, który też angażuje studentów, nauczycieli, działania naukowe. Jeżeli człowiek poczuje, że to miejsce może należeć do niego, to będzie podchodził do tego zadania z pasją. To jest najlepszy element nauki dla uczniów i studentów w tym zadaniu.

Galeria Arsenał weszła w projekt Laboratorium badań nad szczęściem – życie po komfortocenie w Białymstoku realizując go pod indywidualnym hasłem „Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku”. Cyklarium Słoboda na kampusie Politechniki Białostockiej jest najbardziej spektakularnym efektem działań na styku nauki i sztuki.

– Kontakty między sztuką a nauką są oczywiste – mówi Monika Szewczyk, dyrektor Galerii Arsenał. – Wydział Architektury Politechniki Białostockiej jest dla nas bardzo naturalnym partnerem. To sojusz, który wynika ze wspólnych celów. To również przestrzeń do dyskusji, do podzielenia się swoją wiedzą, ale też swoją niewiedzą, do pewnego eksperymentowania z tematem. Myślę, że to było rozwijające dla wszystkich uczestników tego spotkania. Musimy cały czas myśleć o tym, co będzie w przyszłości, też to miejsce jest też pełne historii, która przyczyniła się do rozwoju miasta i w pewnym momencie również Politechniki Białostockiej. Młodzi ludzie sami sobie wymyślają miejsce, w którym chcą się spotykać.

Politechnika Białostocka w obrębie swojego kampusu dysponuje terenami, które znakomicie nadają się do rekreacji na łonie natury, a jednocześnie mogą stanowić obiekt badań choćby studenckich kół naukowych.

– Z kołem leśników, z kołem gospodarowania środowiskiem, kołem Rolka wpadliśmy na pomysł współpracy, ponieważ wszyscy zajmujemy się ogólnie pojętym kształtowaniem środowiska – mówi dr inż. arch. Marta Baum, z Katedry Budownictwa Zrównoważonego i Instalacji Budowlanych Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej – opiekunka studenckiego koła naukowego Przestrzeń zieleni działającego na kierunku architektura krajobrazu. – Doszliśmy do wniosku, że w ramach strategii Moja Zielona PB możemy uzyskać od Politechniki teren, na którym będziemy prowadzić swoje badania, jednocześnie stworzymy taką przestrzeń, która będzie bardzo bioróżnorodna, bardzo naturalna, i gdzie będziemy mogli doświadczać przyrody w sposób taki już teraz mało możliwy. Nawiązaliśmy współpracę z Galerią Arsenał i okazało się, że nasz pomysł wpisuje w to co robi Galeria Arsenał i stąd powstało Cyklarium Słoboda.

Swoją nazwę wzięło od położenia kampusu Politechniki Białostockiej, który powstał na terenie, gdzie kiedyś leżała wieś Słoboda (istniejąca od końca XVII w., a w 1919 r. włączona do Białegostoku). Pozostałości po niej (grupa starych jabłonek) zostały zachowane i  zyskały szczególne miejsce w projekcie cyklarium.

Autorami schematu zagospodarowania terenu są studentki i studenci kierunku architektura krajobrazu na Wydziale Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej: Dominika Bielawska, Patrycja Dzieniszewska, Natalia Rzepniewska, Karolina Sadowska, Izabela Kozak, Agnieszka Mackiewicz, Agata Szymanowska, Natalia Miłosz, oraz Koło Naukowe ROLKA, Koło Naukowe Leśników INL PB, Koło Naukowe Gospodarowania Środowiskiem, Koło Naukowe Architektury Krajobrazu „Przestrzeń Zieleni” (wszystkie działają przy Wydziale Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej).

Dwa lata temu Studenckie Koło Naukowe Forma zostało zaproszone do współpracy przez Galerię Arsenał  do projektu „Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku”. Byli to: Paulina Borkowska, Wiktoria Kulgawczuk, Zuzanna Godlewska, Łukasz Gudajtis, Bartosz Skarzyński, Damian Świerzbiński.

– Nasze koło zajmowało się zaprojektowaniem instalacji, które są łącznikiem pomiędzy ludźmi a już zastanymi gatunkami w przestrzeni Cyklarium i zajmowaliśmy się samą realizacją instalacji – wyjaśnia inż. arch. Łukasz Gudajtis, student Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej ze studenckiego koła naukowego Forma. – Cały proces był bardzo ciekawy, poznaliśmy wielu inspirujących ludzi, od których bardzo dużo się nauczyliśmy. Przy samej realizacji też zdobyliśmy dużo umiejętności nawet takiej wykonawczej.

Co dziś wchodzi w skład Cyklarium Słoboda?

– Chcieliśmy stworzyć przestrzeń, do której sami chcielibyśmy chętnie przychodzić i zapraszać znajomych -– mówi  mgr Aleksandra Jakuć, opiekunka koła naukowego Forma działającego na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej z Katedry Sztuk Projektowych Wydziału Architektury. –  Postanowiliśmy, że wszystkie nazwy będą nawiązywały do Słobody. Stąd są słoje, bo chcieliśmy, żeby słoje, czyli ta charakterystyczna część pnia była widoczna i to są sposoby zagospodarowania, które służą do tego, żeby na tych słojach po prostu odpoczywać, czy namacalnie doświadczyć ich struktury, słomaki, czyli zestaw wypoczynkowy, zbudowany z drewna, słomy i siana o wyjątkowych właściwościach termoizolacyjnych. Spędzając chłodniejsze wieczory na terenie Cyklarium Słoboda, okazało się, że ta słoma rzeczywiście grzeje, czyli to nasze założenie się sprawdziło. Inspiracją były dla nas dachy kryte strzechą i sposoby wykorzystania naturalnych materiałów. Słowieje to instalacja dźwiękowa wykonana z elementów poruszających się na wietrze, to znaczy gałęzi i form ceramicznych. Chcieliśmy stworzyć coś, co będzie angażowało różne zmysły, taką  główną ideą była przestrzeń wypoczynkowa, ale też zastanawialiśmy się w jaki sposób możemy zaangażować inne zmysły i w związku z tym stworzyliśmy instalację dźwiękową poruszającą się na wietrze, czyli też reagującą na naturalny podmuch wiatru. Słoploty to hamaki o organicznych formach, których wielkość i kształt są definiowane przez rozmieszczenie drzew. To jest nasza reakcja na zastaną przestrzeń. Słowozy – od nawozów, to po prostu kompostowniki. Ich realizacją zajęli się uczniowie z Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Supraślu.

Autorami koncepcji słowozów byli  uczniowie i uczennice Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Supraślu: Barbara Budnicka, Paulina Gajko, Maja Kunicka, Ida Poczykowska, Ida Supruniuk, Grzegorz Zdrojkowski pod opieką pani mgr Katarzyny Zabłockiej z Katedry Grafiki Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej.

Galeria Arsenał prowadzi cykl działań przypominających o przestrzeniach zielonych w mieście.

– Tym projektem otwieramy dyskusję na temat samego sposobu funkcjonowania zieleni miejskiej w przestrzeniach naszych miast – mówi Eliza Urwanowicz-Rojecka z Galerii Arsenał. – Zazwyczaj jest ona związana z bardziej uporządkowaną zielenią, momentami bardzo przeestetyzowaną, a jednocześnie wymagającą ogromnych zasobów chociażby wody, aby utrzymać ją w takim, a nie innym stanie. Tutaj mamy do czynienia z przestrzenią zieleni nieformalnej, która być może czasami nie jest estetyczna, bo pojawiają się w niej chwasty, niezgrabione liście, natomiast jest to bardzo ważna przestrzeń, która po pierwsze pokazuje nam cykle przyrody, czyli tego, w jaki sposób przyroda w ramach naturalnego funkcjonowania jest obecna w naszym życiu. Czasami ta przestrzeń będzie nas zachwycała w promieniach słońca, a czasami będziemy się zastanawiali, skąd ten zapach, a będzie to zapach pracujących kompostowników. Cyklarium to przebywanie wśród przyrody dokładnie takiej, jaką ona jest, ale z ogromnym potencjałem bioróżnorodności.

Projekt docenia Rafał Rudnicki – Zastępca Prezydenta Miasta Białegostoku.

– Powstała nowa wolna i swobodna „słobodna” przestrzeń znajdująca się blisko centrum – mówi Rudnicki. – Zachęcam, żeby odwiedzić te bardzo ładne miejsce.

Najbliższa po temu okazja – w sobotę 12 października 2024 roku. Każdy mieszkaniec Białegostoku może przyjść na teren kampusu Politechniki Białostockiej od strony ulicy Świerkowej (trzeci wjazd od  Zwierzynieckiej) ) lub od strony budynków PB przy ul. Wiejskiej 45, by wspólnie ze studentami i pracownikami Galerii Arsenał poznać nową przestrzeń zieleni nieformalnej, która zamieniła się w „Cyklarium Słoboda”, w miejscu, gdzie jeszcze w początkach XX wieku istniała wieś Słoboda, później włączona w obręb Miasta Białystok. Piknik w Cyklarium Słoboda potrwa w godz. 12-14.

Więcej: Piknik w Cyklarium Słoboda

Wspólnota międzygatunkowa. Sąsiedzkość natury w Białymstoku.

Projekt w ramach ogólnopolskiej inicjatywy „Laboratorium badań nad szczęściem. Życie po komfortocenie”, prowadzonej przez Goethe-Institut, Fundację Bęc Zmiana, Zentrum für Kunst und Urbanisitk (ZK/U Berlin), przy wsparciu m.st. Warszawa, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej

Realizacja projektu: Galeria Arsenał w Białymstoku

Partnerzy: PLSP im. A. Grottgera w Supraślu, Politechnika Białostocka Wydział Architektury, Wydział Budownictwa i Nauk  o Środowisku