Politechnika Białostocka opracowała technologię naprawy sklepień Archikatedry Białostockiej
Politechnika Białostocka opracowała technologię naprawy sklepień Archikatedry Białostockiej. Przy ratowaniu konstrukcji białostockiego zabytku pracowali: prof. dr hab. inż. Czesław Miedziałowski, dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB, Rektor Politechniki Białostockiej oraz dr inż. Marcin Orłowski.
Archikatedra Białostocka to neogotycki kościół wzniesiony w latach 1900-1905 w stylu neogotyku nadwiślańskiego, długi na 90 m i wysoki na 72,5 m (wieże). Powiększające się spękania sklepień stały się tematem prac zespołu naukowców Politechniki Białostockiej.
– Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku to jeden z niewielu zachowanych zabytków w stolicy województwa podlaskiego – przypomina dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB, Rektor Politechniki Białostockiej. – Opracowanie technologii naprawy sklepień Archikatedry Białostockiej to przykład realizacji misji naszej Uczelni, ukazanie roli naukowców i inżynierów – osób zaufania publicznego, w służbie społeczeństwu przy ratowaniu dziedzictwa narodowego.
W ponad stuletnim okresie użytkowania kościoła wpływy destrukcyjne w postaci działań wojennych, oddziaływania otoczenia i warunków atmosferycznych powodowały i dalej powodują degradację konstrukcji obiektu. W ostatnich latach wewnątrz budynku najbardziej były widoczne pęknięcia sklepień.
Nauczyciele akademiccy największej uczelni technicznej w północno-wschodniej Polsce od dawna interesowali się białostockimi zabytkami. Dr. inż. Krzysztof Antoni Jabłoński, nieżyjący już były wykładowca Politechniki Białostockiej w pracy „Biały i czerwony. Kościoły Białostockiej parafii Farnej” wydanej w 2008 roku pisał, że powołana zaraz po II wojnie światowej specjalna komisja do oględzin zagrożonej budowli stwierdziła istnienie pęknięć sklepień krzyżowych, głównie przy ścianach zewnętrznych i nawet od strony organów na wylot konstrukcji.
– Ponieważ w trakcie remontu w latach 1941-1942 nie odnotowano zarysowań, komisja orzekła, iż uszkodzenia sklepień powstały na skutek wybuchów i drgań podczas burzenia miasta przez Niemców w ostatniej fazie wojny. W budynku kościoła na skutek wybuchów zostały pędem powietrza wepchnięte do środka wszystkie drzwi frontowe wraz z futrynami, a także powypadały szyby okienne – pisał Jabłoński.
Przed zespołem naukowców z Politechniki Białostockiej stanęło wyzwanie łączące wykorzystanie innowacyjnych technologii z dociekliwością historyków.
– W trakcie obecnych prac eksperckich stwierdziliśmy, że pęknięcia zostały naprawione poprzez wbicie gwoździ w rysy, rozciągnięcie między nimi cienkiego drutu i wypełnienie rys zaprawą – mówi prof. dr hab. inż. Czesław Miedziałowski z Katedry Konstrukcji Budowlanych i Mechaniki Budowli Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej. – Z biegiem lat pojawiły się zarysowania w miejscu rys, a dalej korozja drutu i czynniki atmosferyczne oraz inne działające na zaprawę (zmiany temperatury i wilgotności, a także drgania) spowodowały odwarstwianie się nałożonej zaprawy i spadania jej do wnętrz obiektu.
Neogotyckie sklepienia naukowcy odwzorowali wirtualnie wykorzystując specjalistyczne oprogramowanie inżynierskie.
– Zastosowane w Archikatedrze Białostockiej sklepienia mają złożoną pracę statyczną, zależną nie tylko od obciążeń i wpływów wewnętrznych, ale i od technologii ich wykonania, a szczególnie od sposobu oparcia na ścianach – podkreśla dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB, Rektor Politechniki Białostockiej, Kierownik Katedry Konstrukcji Budowlanych i Mechaniki Budowli na Wydziale Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej. – Przeprowadziliśmy analizę pracy statycznej sklepień z wykorzystaniem współczesnych metod komputerowych.
Analiza konstrukcji, historii jej realizacji, oraz analizy obliczeniowe doprowadziły do opracowania technologii naprawy i jej zrealizowania w ostatnich latach. Przeprowadzono iniekcję spękań materiałami żywicznymi „zszycie” rys, kotwami oraz nałożenie na górną powierzchnię sklepień mat na zaprawie.
Technologię naprawy sklepień Archikatedry Białostockiej opracowali: prof. dr hab. inż. Czesław Miedziałowski z Katedry Konstrukcji Budowlanych i Mechaniki Budowli, dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB, Rektor Politechniki Białostockiej, Kierownik Katedry Konstrukcji Budowlanych i Mechaniki Budowli oraz dr inż. Marcin Orłowski, adiunkt z Katedry Budownictwa i Kształtowania Krajobrazu Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej.
Zdjęcia uszkodzeń i sposób naprawy – materiały własne naukowców z Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej.
Archikatedra Białostocka
Obiekt wzniesiono w stylu neogotyckim wg. projektu architekta Józefa Piusa Dziekońskiego, profesora i dziekana wydziału architektury Politechniki Warszawskiej. Budynek łączy się z o wiele starszym (z roku 1625) późno renesansowym kościołem zwanym „białym”. Do prac nad wzniesieniem budynku kościoła przystąpiono wiosną 1900 r, a główne roboty budowlane zakończono w 1907 r.
Jerzy Doroszkiewicz