Politechnika Białostocka wesprze Monaster w Supraślu w akcji #ratujemykatakumby. Plany na wzmocnienie konstrukcji i zatrzymanie destrukcji

Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogarodzicy w Supraślu uzyskał źródła finansowania wstępnych prac zabezpieczających katakumby supraskie przed postępującą degradacją. Dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB zorganizowała spotkanie ekspertów wspierających akcję #ratujemykatakumby.

29 lutego 2024 roku z inicjatywy dr hab. inż. Marty Kosior-Kazberuk, prof. PB, Rektor Politechniki Białostockiej, odbyło się kolejne spotkanie zespołu ekspertów reprezentujących Politechnikę Białostocką oraz Uniwersytet w Białymstoku. Nie zabrakło również przedstawiciela Monasteru Zwiastowania Przenajświętszej Bogarodzicy w Supraślu, czyli właściciela obiektu.

– Dla Politechniki Białostockiej jest to wyzwanie, ale też i udział w bardzo prestiżowym przedsięwzięciu – mówi dr hab. inż. Marta Kosior-Kazberuk, prof. PB, rektor Politechniki Białostockiej. – Każda uczelnia coś wnosi, ale też każda zdobędzie nową wiedzę.

Spotkanie miało charakter roboczy, a było związane z uzyskaniem przez Monaster w Supraślu źródła finansowania wstępnych prac zabezpieczających obiekt przed postępującą degradacją. Uzyskane środki pozwolą na zintensyfikowanie prac badawczych, zarówno w aspekcie archeologicznym, architektonicznym, jak i konstrukcyjnym, a przede wszystkim na wzmocnienie uszkodzonej konstrukcji i doprowadzenie jej do stadium tzw. „trwałej ruiny”, czyli zahamowania procesów dalszej destrukcji.

Aby taki stan uzyskać należy przeprowadzić specjalistyczne prace restauratorskie polegające na wprowadzeniu substancji chemicznych w uszkodzone struktury murów ceglanych. Tak wzmocnioną zabytkową budowlę należy docelowo przekryć stalową konstrukcją, stwarzając trwałe zabezpieczenie przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych i dostępem osób i zwierząt.

Wszelkie prace wykona specjalistyczna firma wyłoniona w wyniku postępowania przetargowego, prowadzonego w trybie „zaprojektuj i wybuduj”. Prace zespołu ekspertów wspomagającego przedstawicieli Monasteru w Supraślu będzie koordynował prof. dr hab. inż. arch. Jerzy Uścinowicz, kierownik Pracowni Architektury Kultur Lokalnych Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, a w gronie ekspertów są między innymi dr hab. inż. Janusz Krentowski, prof. PB z Katedry Geotechniki i Mechaniki Konstrukcji Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej i archeolog – dr hab. Maciej Karczewski, prof. Uniwersytetu w Białymstoku.

W 2021 r. rektorzy czterech polskich uczelni: Politechniki Białostockiej, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie podjęli misję ratowania XVI-wiecznych supraskich katakumb monasterskich. Jej celem było wspólne prowadzenie wielodyscyplinarnych badań naukowych i ekspertyz służących określeniu stanu zachowania katakumb, opracowaniu założeń merytorycznych ich restauracji i konserwacji oraz wsparcie przyszłych działań konserwatorskich prowadzonych przy tym nietuzinkowym zabytku, któremu w 2023 r. nadano godność Pomnika Historii Rzeczypospolitej Polskiej.

Lata 2022-2023 obfitowały w wiele ważnych przedsięwzięć związanych z badaniami naukowymi aktualnego stanu katakumb i ich otoczenia. Podjęto szerokie działania: rejestracyjne i projektowe, a także kwerendy typologiczne i komparatystyczne, w szczególności w zakresie teologii, archeologii, architektury, ochrony dziedzictwa i konserwacji zabytków, historii, historii sztuki, antropologii, inżynierii materiałowej. Działania te w pierwszym etapie polegały na przeprowadzeniu badań i analiz archeologicznych i architektoniczno-konserwatorskich, niezbędnych do opracowania założeń merytorycznych konserwacji zachowawczej katakumb oraz badań georadarowych i wykopaliskowych, które w przyszłości umożliwią określenie granic cmentarza grzebalnego wokół katakumb. Jednocześnie podjęte zostały intensywne kwerendy i prace analityczne historyków i architektów, które mają na celu odtworzenie dziejów katakumb ze szczególnym uwzględnieniem historii ich budowy, przebudowy i destrukcji po zaprzestaniu ich użytkowania, a także określenie ich pierwotnego kształtu oraz identyfikację osób pochowanych w katakumbach.

Pod koniec 2023 roku do grona uczelni włączających się w akcję #ratujemykatakumby dołączyła Wojskowa Akademia Techniczna.

– Wspólnie z Politechniką Białostocką chcemy ocalić i zapewnić dostępność do bardzo cennego zabytku architektonicznego, będącego świadectwem naszej wspólnej historii na styku trzech państw – zapewnia płk. dr hab. inż. Ryszard Chmielewski, dyrektor Instytutu Inżynierii Lądowej Wydziału Inżynierii Lądowej i Geodezji WAT.

(JK)