Smocze szkło – surowiec wykorzystywany przez przodków Polaków?

Badania pokazują, że 24% polskich internautów z zapałem ogląda seriale nowej generacji. Pozwala to przypuszczać, że duża część czytelników spotkała się z tak popularną w ostatnich latach „Grą o Tron”. Elementem znanym z serialu, który przykuł uwagę niejednego badacza, jest obsydian – lśniące szkło wulkaniczne. Przestudiowanie tematu pozwala dociec, jaką rolę w zamierzchłych czasach odegrał ten surowiec i czy jego serialowa kreacja ma jakieś cechy wspólne z rzeczywistością.

Obsydian posiada bardzo charakterystyczną strukturę. Z pozoru smolista powierzchnia odbija refleksy światła, tworząc niezwykły, wielobarwny obraz przywodzący na myśl czarne szkło. Nietuzinkowość wyglądu wprawiła człowieka w wielkie zainteresowanie tym materiałem. Sama skała powstała w procesie błyskawicznego zastygnięcia magmy miliony lat temu. Powyższy opis i widok w Google Grafika po wrzuceniu hasła „smocze szkło” nie pozostawiają wątpliwości, że nadanie obsydianowi cudownych właściwości przez twórców „Gry o Tron” jest dość zrozumiałe.

Współczesne zastosowanie tego surowca jest zaskakujące. Z obsydianu wykonuje się niekiedy przyrządy chirurgiczne, a skalpel zrobiony z tego materiału staje do rywalizacji z diamentowym ostrzem. Producenci takich narzędzi wykorzystują właściwość obsydianu, polegającą na uzyskaniu najwyższej ostrości po przełamaniu skały. Odpowiednia obróbka pozwala stworzyć ostrze o imponującej precyzji, co automatycznie zwiększa jakość operacji – szczególnie tych wykonywanych na mikroskopijnych obiektach. Minimalizowanie operacyjnego cięcia podnosi jednocześnie prędkość gojenia rany i zmniejsza powierzchnię blizny.

Znamy już przykład dzisiejszego zastosowania obsydianu. Jakie były jego losy w przeszłości? Przybył on na ziemie polskie ze Słowacji i Węgier, choć obecnie wiadomo, że niemałe ilości pochodziły z Azji Mniejszej i Turcji. Ta najnowsza wiedza została ujawniona w wyniku wspólnych badań dr hab Iwony Sobkowiak-Tabaki i dr Dagmary H. Werry. Najstarsze z obsydianowych przedmiotów poddanych analizie pochodzą sprzed ponad 20 tys. Lat. Jak można się domyślić, chodzi przede wszystkim o ostrza w broni np. Wszelkiego rodzaju groty. Stanowiły one alternatywę dla popularniejszych grotów krzemiennych.

Dr Werra stawia tezę, że pomimo wykorzystania obsydianu w przedmiotach codziennego użytku, surowiec ten mógł pełnić specjalną rolę dla ówczesnego człowieka. Wskazuje przy tym na przykład Azteków, którzy składając ofiary z ludzi, używali właśnie obsydianowych noży. Mogło być to związane z praktycznymi właściwościami tnącymi tego materiału, ale ludy z dużą dozą prawdopodobieństwa nadawały takim narzędziom mistyczną otoczkę. Aktualnie nie są znane analogiczne przykłady na obszarze należącym do Polski, ale badaczka podkreśla, że prace są dopiero w początkowej fazie i niespodzianki mogą być dopiero przed nami.

Poznawanie świata przybiera różne formy. Niewątpliwie, wszelkie filmy czy seriale należy traktować z przymrużeniem oka, ale czy wszystko stanowi fikcję? Jak widać nie, warto więc zwracać uwagę na interesujące szczegóły, bo oglądając dzieło fantasy, można zupełnie przypadkiem przyswoić sobie wiedzę geologiczną.

Opracował Artur Sabasiński

Jestem studentem na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku. Poza studiami, angażuję się w działalność społeczną. Moje zainteresowania naukowe obejmują dziedziny humanistyczne i ekonomię. Największą pasją darzę zegarki, książki i muzykę.

Źródło: PAP Nauka w Polsce